Lascaux Mağarası

Lascaux Mağarası

250 m uzunluğundakı Lascaux Mağarası bir qalereyalar dizisi, bir quyusu və bir ucqar hissəsi olan bir dəhliz mağaradır.

 Şimaldakı daxil (bugünkü girişlə eyni doğrultudaydı) divarları dik olmayan qübbəli böyük bir boşluğa uzanır; buradakı qara qabartmalı və qırmızı və qara rəngli fiqurlar bütün paleolit sənətin ən böyük Friz sayılır; həqiqətən də Altamira'daki ən böyük Bizonlar uzunluğu ən çox 2 m, Niaux'dakilerinki 1 M'nin azikən, Lascaux mağarasındaki malların uzunluğu 5 m-dən çoxdur. Iller önce insanlar, bu «bəzəmə» reallaşdırmaq üçün ehtimalla körpü qurmuşlar. Bu Buğalar Salonunu davamı ucqar bölüm, təxminən 20m uzunluğunda və 3,5-4 yüksəkliyində bir qalereyaya; qalereyanın divarları üç ikonografik kompozisyonla bəzənmişdir; orta boşluktakinden çox daha az monumental olan fiqurlar müxtəlif mal-qaraları (inəklər və çöl öküzləri), atları və dağ keçilərini təsvir edər. Qübbəli orta boşluğa dönərkən, sağda və cənub istiqamətində, Buğalar Salonunu apsitten ayıran bir növ ikinci ucqar bölüm olan «keçid» ə daxil edilir; bura, divarlarında növü heyvan fiqurlarından və də bəziləri boyalı işarələrdən ibarət olan 385 qrafik bəndin yer aldığı 2-4 m genişliyində bir koridordur. 5 m səviyyəsində dairəvi bir quruluş olan apsidin divarları və tavanı, qat qat zolaqlar halında yerləşdirilmiş şəkil və gravürlerle bəzənmişdir; aşağıdan yuxarıya, hər görüş sahəsinə tək bir heyvan növünün dayana biləcəyi ölçülərdə, buğalar, kişi və dişi marallar, tavana daha yaxın yerlərdə isə atlar görülər. Apsitte iki xüsusi fiqur də vardır: o dövrün mağara şəkillərində nadir rast gəlinən bir fiqur olan bir maralı ilə bir müşk malı. Apsidi qərbə doğru davam etdirən və 5 m'lik bir dərinlikdə aşkar çıxarılan quyu, əhəmiyyətli arxeoloji materiallar təmin etmişdir: bezemeli nizə ucları, şamlar, boya artıqları, deşilmiş dəniz qabıqları və s. Buradakı boyalı bəzəmək, növünün tək ömeği olan bir kərgədan və yenə tək nümunə olaraq nizə bataraq ər deşilmiş bağırsaqları açıqda bir bizon tərəfindən yerə devrilmiş bir insan görülməkdədir. Bu sirrli kompozisiyanın nə anlama gəldiyi məlum deyil; quyu mağaranın müqəddəs hissəsi, məbədin mərkəzi ola bilərmi? Sahın deyilən sonrakı edən, şəkil və oyma baxımından zəngin, yüksək və geniş bir qalereyaya; burada, şimaldan cənuba doğru çox müvəffəqiyyətli beş böyük kompozisiya gözə çarpar: dağ keçilərini, əl izlərindən, qara inəkdən, üzən maralların və mələz bizonlardan ibarət panolar.

Ən cənubdakı Yırtıcı Heyvanlar hissəsi dərin Niaux qalereyasını xatırladan alçaq və dar bir qalereyaya; ən geniş yeri 1 m qədər olan bu hissədə adından da aydın olacağı kimi yırtıcı heyvanları təsvir edən etchings tapılar. Burada, sığınma sahəsini işarələmək üçün işeyen kişi bir yırtıcı heyvan və yaralı bir yırtıcı heyvan kimi çaşdırıcı altı fiquru detalıyla işləyən gerçək bir səhnə görülər. Burada ayrıca hamısı çox gözəl edilmiş dağ keçiləri, bizonlar, atlar, kişi və dişi maral təsvirləri də vardır.
Lascaux insanı, müzakirəsiz, güclü bir sənət duyğusuna malikdir; əsərin edilməsində gözə dəyən qabiliyyətləri, fiqurların səhnəyə mövzusunda da özünü göstərir. Lascaux heyvanları, kompozisyonlarıyla klassikdir; yoxluğu çaşdırıcı olan mamont xaricində, ümumiyyətlə mağara şəkillərində mövcud bütün heyvanlar burada da vardır. Heyvan şəkilləri içində, sıxlıq nisbəti növlərə görə dəyişər; atların və boynuzlugillerin (bizonlar və çöl malları) sayı maral, dağ keçisi, şimal maralı, ayı, yırtıcı heyvanlar və gergedandan çox çoxdur. Növlər arasındakı bu iyerarxiya bədii səhnələrin yerleştirilişinde də gözə çarpar; burada da, naməlum səbəblərdən bizon-at cütlükləri ana panolarda meydana çıxarkən, yırtıcı heyvanlar və kərgədan dibdəki qalereyaları yerləşdirilmişdir
Lascaux'da -Bir çox başqa mağaranın tersine- yarı insan yarı heyvan «canavar» fiquru yoxdur; tipik olmayan tək təsvir, iki düz boynuzuyla sirrli bir fiqur olan orta hissədəki «at bədənli, maral başlı varlıq» olduğu deyilə bilər.

Lascaux sənətinin xüsusiliyi, ikonografik müxtəliflikdən çox figgürleri canlandırma formasında yatar; sənətçi hərəkəti həqiqi, amma parçalı və seçmeci bir şəkildə ifadə edər. Məsələn, ön ayaqların hərəkəti, tək başına bir atın tırıs getdiyini izah edər. Oxşar şekide, Lascaux, heyvan fiqurlarına yoldaşlıq edən işarələrin çoxluğu və müxtəlifliyi ilə də digərlərindən ayrılır. A. LEROI-Gourhan bunların sayını 410 olaraq təyin etmişdir; halbuki digər mağaralarda işarə sayı 20-30'u keçməz. Bütün bu dik xəttlərin, bir-birindən ayrı, dal formasında, qutu içinə alınmış, içi dolu, gürz formasında dört- gen və s işarələrin mənası, aralarındakı əlaqələr, təsvir edilən heyvan növlərinin nisbi nisbətləri və mağara içindəki bölüşdürmələri qədər böyük Şərh çətinlikləri yaradır.
Yenə də Pireneler'deki Trois-freres və Niaux ilə Asturias'taki Pindal'de də mövcud olan toppuz formalıdır, Lascaux ilə cənubdakı Magdalenyen sitler arasında mədəni əlaqələrə şahidlik etdiyini unutmamaq gerekir.


Işarələr və Anlamları
Lascaux Mağarasıdır divarları işarələr baxımından, digər paleolit mağaralardan çox daha zəngindir. Bu işarələr çox müxtəlifdir; bunlardan bəziləri sıradandır; qırmızı, sarı və qara rəngli dal formalıdır və ya «damalılar» isə mağara sənətinin bənzərsiz nümunələridir. Bütün işarələr, tarihöncesi mütəxəssislərinin nüfuz etməyə çalışdıqları bir simvolik məna daşıyır. A. LEROI-Gourhan'a görə, başqa yerlərdə olduğu kimi Lascaux'da da paleolit sənətin işarələrinin çoxu iki böyük seriala ayrılır: bir kişi dizi və bir dişi dizi. Bunların, başlanğıcda həqiqi bir şəkildə təsvir edilən, amma yavaş-yavaş simvol-işarələrə çevrilən cinsi orqan figürasyonları olmaları mümkündür. Ümumiyyətlə cüt olan və heyvan çiftleriyle birlikdə iştirak edən bütün bu işarələr, mağara rəsmi sənətinin yalnız bir heyvan rəsmi sənəti olmadığını göstərir; tarihöncesi insanın düalist dünya görüşünü qeyd etdiyi kodlar və mesajlarla dolu olan bu sənət, son dərəcə mürəkkəb bir düşüncənin məhsuludur. LEROI-Gourhan'ın qaydası, doğru və ağla uyğun olmaqla birlikdə, bizə paleolit düşüncənin tək ölçülü və qlobal bir şərhini verir. Əslində, bu yazarın da qəbul etdiyi kimi, bəzi işarələr ictimai qayğıları ələ verərkən (ovçuların işarələri və ya ictimai qrupların ikonlar olmaları lazım olan, bir-birindən ayrı işarələrin vəziyyəti budur), bəziləri (yelpik və lentlər ») sirrini hələ qorumaqdadır.