Mesopotamiya mədəniyəti
Mesopotamiya
Ovçuluqdan çobanlığa və əkinçiliyə keçid, 5. min ilə 4. min illəri arasında Asiyanın geniş torpaqları uzərində cərəyan etmiş olmalıdır. Bu mədəniyyət mübadiləsi, Aralıq dənizi ilə Bəsrə Körfəzi arasındakı bölgələrdə və İranda görülür. Beləcə ovçuluqdan çobanlığa və əkinçiliyə keçidin yalnız bir bölgədə olduğunu düşünmək səhvdir. Bu mədəniyyət dəyişməsinin çox çağları içinə aldığı son araşdırmalardan aydın olur.
Mezopotamya'nın ümumi görünüşündə ən köhnə olanı Sakçegözü mədəniyyətidir. İ.Ö. 5.000 ilə 3.700 illəri arasında bu mədəniyyətin əsərləri doğulmuşdur. Sakçegözü mədəniyyətinin əsərlərinə Suriyada də rast gəlinmişdir. Daha 4.000 ilə 3.000 illəri arasında yüksək bir mədəniyyətin ölçüsü olaraq qəbul edilən kəndlər, şəhərlər və şəhər dövlətlərinin qurulduğunu və böyük ixtiralar arasında sayılan Sabanın edildiyini, indiki Ərəbistanı xurmasının və hətta üzüm bağlarının yetişdirildiyini edilən qazıntılardan anlayırıq.
Tel Halaf'in mədəniyyəti (5500- 4500) yayılır və bütün Yaxın-Şərqdə təsirini göstərir. Bu dövrdə İraqın cənubuna insanlar yerləşməyə (Eridu) başlayır. Dairə planlı və tonozlu, bəzən uzun bir düz koridorla girilən, divarları bişməmiş kərpicdən yeni bir quruluş arxitekturası ortaya çıxar; qəsəbələrdə bəzi yollar daşlarla döşelidir. Çox müxtəlif formalarda keramika əşya edilər; qırmızı, qara və ya çox rəngli həndəsi bəzək əşyanın az qala hər tərəfini əhatə etmişdir.
E.ə. 3.700? ilə 3.300? arasında açıq xüsusiyyətləri olan Tell - Halaf Mədəniyyətinin iştirak etdiyini görürük. Tell - Halaf mədəniyyəti erkən bir daş-mis çağıdır. İ.Ö. 4.000 illərində mis istifadə edilmiş, lakin dəmir və bürünc görülməmişdir. Ayrıca bu dövrdəki qazıntı əşyalarının üzərində gamalı xaç motivi də vardır.
Mezopotamya'nın bu dövrdəki şəkillərində, ovçuluq mədəniyyətinin simvolları istifadə edilmişdir. Halbuki bu çağın bəzək tamamilə soyuttur. Bu mücərrəd formalar arasında cüt-baxa, buynuzlu öküz və yatan mallar kimi motivlər izlənilə. Qadın bütlərə də kvadrat formasında stilizə edilmişdir.
Bu çağ içində, əkinçilik mədəniyyətinin ən qədim simvolları də görülməkdədir. Bunlar: Ana tanrı tərəfindən, müqəddəs inək olub bunların yanında nadir olaraq ilk silindr möhür var.
Bu silindr möhür mülk damğaları, işarəli tilsimlərdir və nəzərliklər. Bu mədəniyyətə Mezopotamya'nın cənubunda heç rast gəlinməmişdir.
Əl-Obeyd mədəniyyəti (4500-3750), sadə həndəsi naxışlı, standartlaşdırılmış və ardıcıl istehsal halındakı çömleğin yayılmasıyla diqqət çəkməkdədir. Eyni dövrdə ev və anbarların yanında, məbəd və ya seçmə təbəqələrə aid ola biləcək geniş bir quruluş görülməyə başlar. Həndəsi naxışlı daş və ya bişmiş gil mühürlerin sayı get-gedə artır.
Tell-Halaf mədəniyyətini El Obeyd mədəniyyəti izlər. (3.300 - 3.100), Bu çağda misdən edilmiş heyvan heykəlləri yanında, əkinçiliyin o sıralarda edilməkdə olduğunu yaxşıca açıqlayan gildən düzəldilmiş oraq, daşdan balta, yenə daşdan düzəldilmiş alətlər, misdən iynələr və düz baltalar görülməkdədir. Bu işlər əsnasında, torpaq tanrısının tez-tez ilan formasında sembolleştirildiğini görürük. El Obeid mədəniyyəti içində ən maraq çəkən yeni ixtira, qabların turnike deyilən dönən çömlekçi dəzgahlarında emal edilməsidir.
Mərhələləri edilən bu qabların forma gözəlliyi diqqəti cəlb etməkdədir. Bu dövrün mədəni, siyasi və dini fikirləri üzərində kifayət qədər məlumat mövcud deyil.
Uruk dövrü (3750-3200), bu dövrdən sonra gəlir. Şəhərləşmə sürətlənər. Doqquz kilometrlik ətrafıyla Uruk şəhərinin əhalisinin 10 000-dən tapdığı sanılmaqdadır. Abidə memarlıq, bişmiş tuğlalardan edilmiş yüksək bir teras üzərində yüksələr; binaların önyüzleri, çox rəngli daş parçalarıyla bəzədilmişdir: bunlar, ən köhnə mozaiklerdir. Fırat sahilində, 20 ha üzərinə heyəti Hububa-Kabira saytı, mənzil və din mərkəzi, küçələr boyunca sıralanmış evləri, kvadrat forması qüllələrlə təhkim edilmiş surlarıyla, yeni bir mədəniyyətin işıltısını əks etdirir.
El Obeid mədəniyyətini Uruk mədəniyyəti izlər (3l00-2900). Bu ad, qazıntı yeri olan Uruka istinadən verilmişdir. Bu gün buraya Varka deyilməkdədir. Yeri Mezopotamya'nın güneyindedır. Ur'a yaxındır. Bu çağda evlər, hələ günəşdə qurudulmuş kərpic ilə inşa edilirdi. Evlərin döşəməsi isə, palçıq palçığını yerlərə yayılaraq döyülməsi və qurudulması ilə sertleştirilerek edilirdi. Damlar, həsir və kamıştandı. Bu çağda torpaq qabların bişirilməsi üçün, tənzimlənən sobalar emal edilmişdi.
Mezopotamya'nın yüksək mədəniyyəti, şəhər, və yazının icadı ilə ticarətin başladığı Cemdet-Nəsr çağıdır (2900-2600) (3300-2900). Yazılı lövhələr və mərhələləri emal edilərək bişirilmiş qablar, həmişə bu çağın əsərləri arasında görülər. Turnike'nin Avropada Latöne mədəniyyəti (e.ə. 400-50) çağında görüldüyü nəzərə alınsa, dərhal aydın olar ki Asiya, mədəniyyət baxımından nə qədər əvvəl sivilizasiya yoluna girmişdir. Cemdet-Nəsr mədəniyyətinin ən maraqlı xüsusiyyəti, rəngli keramiğin ilk olaraq bu zamanda edilməsidir.
Mədənlərdən, qızıl, gümüş və misdən döymə işləri də aparılmışdır. Sink və nikel bu çağda hələ görülmemektedir. Ticarət inkişaf kimi, ticarət qeydlərin edildiyi da yazılı lövhələrdən aydın olmaqdadır. ibadət, qurban adamakla edilirdi.
Köhnə Sümer Çağı (mesililer Çağı) (2600-2500 M. Ö.)
Cemdet - Nəsr ilə Akkad mədəniyyəti arasındakı dövrü əhatə edir.
Krallıq ilk olaraq 2600 ilə 2350 arasında görülür. 1. sülalə Urdan (2500-2400) yaşamışdır. Kralların siyahısı mismar yazısı ilə yazılmış lövhələrdən okunmuştur. Sümer mədəniyyəti ilk olaraq bu tarixlərdə görülür. Cemdet- Nəsr mədəniyyətində bütün sənət, təbiətin ölümü və dirilməsi üzərinə qurulmuşdur. 'Bu bir-birinə zidd iki anlayış, ayrı-ayrı simvollarla izah edilmişdir. Dinin əsas fiquru, Ana Tanrı tərəfindən inni və onun əri Tammuz'dur. Bunların yanında saysız deyiləcək qədər çox kainat tanrıları vardır. Mezopotamyalıya görə insan, böyük bir tanrının xidmətindədir. Və bu tanrı, həyatı və məhsuldarlığı təmin edən kainat tanrısıdır.
Keramik qablar
Mezopotamya'nın ilk sənət hərəkəti, olabiləcək olaraq e.ə. 4000-ci illərdə bir keramik xüsusiyyətində açıq olaraq görülər. Keramik qablarda həndəsi motivlərə olan dərin sevgi açıqca meydana çıxar. Bu dövrün kaplarında toxunduğumuz həndəsi bəzəmə yanında, heyvan və bitkilərin həndəsi bir formaya modle edilərək qab səthində təşkil görürük. Bu qablar ayrıca rəngli olaraq edilmiş və bu rəngli keramiklere "Tell-Halaf mədəniyyəti rəngli keramiği" deyilmişdir. Yəni bu keramikler bu adla təsnif edilmişdir. Bu növ dekorasyonlu keramik, Samarra'da ən yetkin səviyyəsini tapar. Bitki təsvirlərinin stilizə edilərək çox açıq və qatı formalar halında, səth doldurucu bir xarakterdə, xüsusilə toxuculuq motivlərini görülməkdədir. Samarra'daki motivlər, buna qarşılıq, uzunluğuna, ip və ya band formasındakı süslemelerdir. Bu dövrün Susa'daki keramik motivləri də geometriktir.
Erkən xanədanları Dövrü
Bir sarayın və ya bir məbədin olduğu hər yerdə, bir düşüncə və ya sənət hərəkəti başlayır və inkişaf edirdi Memarlıq və plastik sənətlər bənzər meyar görə inkişaf edir, və zamanın, cənubda Sümer Ur, Nippur və Lagaş ətrafında və şimalda Sami (Kiş, Man, Ebla ətrafı və diyaliz Vadisi ) olmaq üzrə cüt xarakterli sivilizasiyasına bir birlik xarakteri qazandırırdı. Bu dövrə ümumiyyətlə Arxaik Xanədan (2900-2300) adı verilir.
Memarlıq, qabarıq kərpic planının istifadə özünü göstərir. Məbədlərdə, hər yerdə eyni daxili tənzimləmə tərzi görülər. Cella adı verilən daxili məkan bir birinə bitişik odalarla çevrilmişdir; buraya dərhal dərhal hər zaman bir qurbangahın olduğu bir həyətdə keçilərək girilər. Müqəddəs məkanın ətrafı Hafaci və Lagaş'ta olduğu kimi, oval bir forma alır. Saraylar (Man və Ebla'dakiler), mərkəzində həyəti olan xüsusi konutlara bənzəməklə birlikdə, çox daha böyük miqyasda edilmişdir. Uruk və Kiş'teyse, sütunlara öncə dönüldüğü görülməkdədir. Ur 'dakı kral məzarları, cumbalı tonozun ilk nümunəsini təşkil edir.
Keramika gəlincə, ən azından 2600'lere qədər, xüsusilə də "lal rəngi vazalar" ın imali diqqəti çəkər. Tam və ya alçaq qabartma formasındakı heykəl sənətinin xüsusiyyəti, məktəbdən məktəbə dəyişər. Diyaliz saytlarında bədənləri boru kimi, əzələləri müəyyən naməlum, böyük oyuq gözlü heykəlciklər edilmişdir. Mari'deki əsərlər daha yumşaq və daha həqiqi bir üslubu əks etdirir. Ortası deşilmiş kvadrat lövhələr üzərində, xüsusilə böyük Şöleni göstərən səhnələr təmsil edilmişdir.
Oymacılık sənəti zənginləşmiş, süslemelerin yeri döyüş və ya böyük mərasim səhnələri almışdır. Dağ-qazma üsulları, tökmə əsərlərin istehsalı sirr olmaqdan çıxmışdır. Ur kral məzarlarında olan ləl-cəvahirat və s əsərlər, kuyumculuğun yüksək həddə çatdığını göstərir. Telkari işi, pütürleme, bölümleme, oymacılık və kaynakçılık çox inkişaf etmişdir.
Bir saytın həyatı, Urdan tapılmış olan məşhur iki pano (bu gün British Museumda) üzərində, heyranlıq oyandıracaq şəkildə, bir neçə təəccüblü xəttlə yekunlaşdırılmış vəziyyətdədir; dəniz qabıqlarından mozaikle örtülü taxta çekmece üzərində, sırasıyla döyüş və sülh adına edilən işləri göstərir.
Səhnələr həyatdakı sırayla işlənmişdir. Savaş yanında, döyüş arabaları və silahlı adamlar, məğlub etdikləri düşmənin cəsədlərini əzib keçərkən, çılpaq əsirlər kralın hüzuruna çıxarılmışdır. Barış tarafındaysa bəzi insanlar yük daşıyarkən, digərləri, bir orkestrin yoldaşlıq etdiyi bir mərasim üçün kəsiləcək heyvanları güdməkdədir. T.L.
Mesopotamiya
Ovçuluqdan çobanlığa və əkinçiliyə keçid, 5. min ilə 4. min illəri arasında Asiyanın geniş torpaqları uzərində cərəyan etmiş olmalıdır. Bu mədəniyyət mübadiləsi, Aralıq dənizi ilə Bəsrə Körfəzi arasındakı bölgələrdə və İranda görülür. Beləcə ovçuluqdan çobanlığa və əkinçiliyə keçidin yalnız bir bölgədə olduğunu düşünmək səhvdir. Bu mədəniyyət dəyişməsinin çox çağları içinə aldığı son araşdırmalardan aydın olur.
Mezopotamya'nın ümumi görünüşündə ən köhnə olanı Sakçegözü mədəniyyətidir. İ.Ö. 5.000 ilə 3.700 illəri arasında bu mədəniyyətin əsərləri doğulmuşdur. Sakçegözü mədəniyyətinin əsərlərinə Suriyada də rast gəlinmişdir. Daha 4.000 ilə 3.000 illəri arasında yüksək bir mədəniyyətin ölçüsü olaraq qəbul edilən kəndlər, şəhərlər və şəhər dövlətlərinin qurulduğunu və böyük ixtiralar arasında sayılan Sabanın edildiyini, indiki Ərəbistanı xurmasının və hətta üzüm bağlarının yetişdirildiyini edilən qazıntılardan anlayırıq.
Tel Halaf'in mədəniyyəti (5500- 4500) yayılır və bütün Yaxın-Şərqdə təsirini göstərir. Bu dövrdə İraqın cənubuna insanlar yerləşməyə (Eridu) başlayır. Dairə planlı və tonozlu, bəzən uzun bir düz koridorla girilən, divarları bişməmiş kərpicdən yeni bir quruluş arxitekturası ortaya çıxar; qəsəbələrdə bəzi yollar daşlarla döşelidir. Çox müxtəlif formalarda keramika əşya edilər; qırmızı, qara və ya çox rəngli həndəsi bəzək əşyanın az qala hər tərəfini əhatə etmişdir.
E.ə. 3.700? ilə 3.300? arasında açıq xüsusiyyətləri olan Tell - Halaf Mədəniyyətinin iştirak etdiyini görürük. Tell - Halaf mədəniyyəti erkən bir daş-mis çağıdır. İ.Ö. 4.000 illərində mis istifadə edilmiş, lakin dəmir və bürünc görülməmişdir. Ayrıca bu dövrdəki qazıntı əşyalarının üzərində gamalı xaç motivi də vardır.
Mezopotamya'nın bu dövrdəki şəkillərində, ovçuluq mədəniyyətinin simvolları istifadə edilmişdir. Halbuki bu çağın bəzək tamamilə soyuttur. Bu mücərrəd formalar arasında cüt-baxa, buynuzlu öküz və yatan mallar kimi motivlər izlənilə. Qadın bütlərə də kvadrat formasında stilizə edilmişdir.
Bu çağ içində, əkinçilik mədəniyyətinin ən qədim simvolları də görülməkdədir. Bunlar: Ana tanrı tərəfindən, müqəddəs inək olub bunların yanında nadir olaraq ilk silindr möhür var.
Bu silindr möhür mülk damğaları, işarəli tilsimlərdir və nəzərliklər. Bu mədəniyyətə Mezopotamya'nın cənubunda heç rast gəlinməmişdir.
Əl-Obeyd mədəniyyəti (4500-3750), sadə həndəsi naxışlı, standartlaşdırılmış və ardıcıl istehsal halındakı çömleğin yayılmasıyla diqqət çəkməkdədir. Eyni dövrdə ev və anbarların yanında, məbəd və ya seçmə təbəqələrə aid ola biləcək geniş bir quruluş görülməyə başlar. Həndəsi naxışlı daş və ya bişmiş gil mühürlerin sayı get-gedə artır.
Tell-Halaf mədəniyyətini El Obeyd mədəniyyəti izlər. (3.300 - 3.100), Bu çağda misdən edilmiş heyvan heykəlləri yanında, əkinçiliyin o sıralarda edilməkdə olduğunu yaxşıca açıqlayan gildən düzəldilmiş oraq, daşdan balta, yenə daşdan düzəldilmiş alətlər, misdən iynələr və düz baltalar görülməkdədir. Bu işlər əsnasında, torpaq tanrısının tez-tez ilan formasında sembolleştirildiğini görürük. El Obeid mədəniyyəti içində ən maraq çəkən yeni ixtira, qabların turnike deyilən dönən çömlekçi dəzgahlarında emal edilməsidir.
Mərhələləri edilən bu qabların forma gözəlliyi diqqəti cəlb etməkdədir. Bu dövrün mədəni, siyasi və dini fikirləri üzərində kifayət qədər məlumat mövcud deyil.
Uruk dövrü (3750-3200), bu dövrdən sonra gəlir. Şəhərləşmə sürətlənər. Doqquz kilometrlik ətrafıyla Uruk şəhərinin əhalisinin 10 000-dən tapdığı sanılmaqdadır. Abidə memarlıq, bişmiş tuğlalardan edilmiş yüksək bir teras üzərində yüksələr; binaların önyüzleri, çox rəngli daş parçalarıyla bəzədilmişdir: bunlar, ən köhnə mozaiklerdir. Fırat sahilində, 20 ha üzərinə heyəti Hububa-Kabira saytı, mənzil və din mərkəzi, küçələr boyunca sıralanmış evləri, kvadrat forması qüllələrlə təhkim edilmiş surlarıyla, yeni bir mədəniyyətin işıltısını əks etdirir.
El Obeid mədəniyyətini Uruk mədəniyyəti izlər (3l00-2900). Bu ad, qazıntı yeri olan Uruka istinadən verilmişdir. Bu gün buraya Varka deyilməkdədir. Yeri Mezopotamya'nın güneyindedır. Ur'a yaxındır. Bu çağda evlər, hələ günəşdə qurudulmuş kərpic ilə inşa edilirdi. Evlərin döşəməsi isə, palçıq palçığını yerlərə yayılaraq döyülməsi və qurudulması ilə sertleştirilerek edilirdi. Damlar, həsir və kamıştandı. Bu çağda torpaq qabların bişirilməsi üçün, tənzimlənən sobalar emal edilmişdi.
Mezopotamya'nın yüksək mədəniyyəti, şəhər, və yazının icadı ilə ticarətin başladığı Cemdet-Nəsr çağıdır (2900-2600) (3300-2900). Yazılı lövhələr və mərhələləri emal edilərək bişirilmiş qablar, həmişə bu çağın əsərləri arasında görülər. Turnike'nin Avropada Latöne mədəniyyəti (e.ə. 400-50) çağında görüldüyü nəzərə alınsa, dərhal aydın olar ki Asiya, mədəniyyət baxımından nə qədər əvvəl sivilizasiya yoluna girmişdir. Cemdet-Nəsr mədəniyyətinin ən maraqlı xüsusiyyəti, rəngli keramiğin ilk olaraq bu zamanda edilməsidir.
Mədənlərdən, qızıl, gümüş və misdən döymə işləri də aparılmışdır. Sink və nikel bu çağda hələ görülmemektedir. Ticarət inkişaf kimi, ticarət qeydlərin edildiyi da yazılı lövhələrdən aydın olmaqdadır. ibadət, qurban adamakla edilirdi.
Köhnə Sümer Çağı (mesililer Çağı) (2600-2500 M. Ö.)
Cemdet - Nəsr ilə Akkad mədəniyyəti arasındakı dövrü əhatə edir.
Krallıq ilk olaraq 2600 ilə 2350 arasında görülür. 1. sülalə Urdan (2500-2400) yaşamışdır. Kralların siyahısı mismar yazısı ilə yazılmış lövhələrdən okunmuştur. Sümer mədəniyyəti ilk olaraq bu tarixlərdə görülür. Cemdet- Nəsr mədəniyyətində bütün sənət, təbiətin ölümü və dirilməsi üzərinə qurulmuşdur. 'Bu bir-birinə zidd iki anlayış, ayrı-ayrı simvollarla izah edilmişdir. Dinin əsas fiquru, Ana Tanrı tərəfindən inni və onun əri Tammuz'dur. Bunların yanında saysız deyiləcək qədər çox kainat tanrıları vardır. Mezopotamyalıya görə insan, böyük bir tanrının xidmətindədir. Və bu tanrı, həyatı və məhsuldarlığı təmin edən kainat tanrısıdır.
Keramik qablar
Mezopotamya'nın ilk sənət hərəkəti, olabiləcək olaraq e.ə. 4000-ci illərdə bir keramik xüsusiyyətində açıq olaraq görülər. Keramik qablarda həndəsi motivlərə olan dərin sevgi açıqca meydana çıxar. Bu dövrün kaplarında toxunduğumuz həndəsi bəzəmə yanında, heyvan və bitkilərin həndəsi bir formaya modle edilərək qab səthində təşkil görürük. Bu qablar ayrıca rəngli olaraq edilmiş və bu rəngli keramiklere "Tell-Halaf mədəniyyəti rəngli keramiği" deyilmişdir. Yəni bu keramikler bu adla təsnif edilmişdir. Bu növ dekorasyonlu keramik, Samarra'da ən yetkin səviyyəsini tapar. Bitki təsvirlərinin stilizə edilərək çox açıq və qatı formalar halında, səth doldurucu bir xarakterdə, xüsusilə toxuculuq motivlərini görülməkdədir. Samarra'daki motivlər, buna qarşılıq, uzunluğuna, ip və ya band formasındakı süslemelerdir. Bu dövrün Susa'daki keramik motivləri də geometriktir.
Erkən xanədanları Dövrü
Bir sarayın və ya bir məbədin olduğu hər yerdə, bir düşüncə və ya sənət hərəkəti başlayır və inkişaf edirdi Memarlıq və plastik sənətlər bənzər meyar görə inkişaf edir, və zamanın, cənubda Sümer Ur, Nippur və Lagaş ətrafında və şimalda Sami (Kiş, Man, Ebla ətrafı və diyaliz Vadisi ) olmaq üzrə cüt xarakterli sivilizasiyasına bir birlik xarakteri qazandırırdı. Bu dövrə ümumiyyətlə Arxaik Xanədan (2900-2300) adı verilir.
Keramika gəlincə, ən azından 2600'lere qədər, xüsusilə də "lal rəngi vazalar" ın imali diqqəti çəkər. Tam və ya alçaq qabartma formasındakı heykəl sənətinin xüsusiyyəti, məktəbdən məktəbə dəyişər. Diyaliz saytlarında bədənləri boru kimi, əzələləri müəyyən naməlum, böyük oyuq gözlü heykəlciklər edilmişdir. Mari'deki əsərlər daha yumşaq və daha həqiqi bir üslubu əks etdirir. Ortası deşilmiş kvadrat lövhələr üzərində, xüsusilə böyük Şöleni göstərən səhnələr təmsil edilmişdir.
Oymacılık sənəti zənginləşmiş, süslemelerin yeri döyüş və ya böyük mərasim səhnələri almışdır. Dağ-qazma üsulları, tökmə əsərlərin istehsalı sirr olmaqdan çıxmışdır. Ur kral məzarlarında olan ləl-cəvahirat və s əsərlər, kuyumculuğun yüksək həddə çatdığını göstərir. Telkari işi, pütürleme, bölümleme, oymacılık və kaynakçılık çox inkişaf etmişdir.
Bir saytın həyatı, Urdan tapılmış olan məşhur iki pano (bu gün British Museumda) üzərində, heyranlıq oyandıracaq şəkildə, bir neçə təəccüblü xəttlə yekunlaşdırılmış vəziyyətdədir; dəniz qabıqlarından mozaikle örtülü taxta çekmece üzərində, sırasıyla döyüş və sülh adına edilən işləri göstərir.
Səhnələr həyatdakı sırayla işlənmişdir. Savaş yanında, döyüş arabaları və silahlı adamlar, məğlub etdikləri düşmənin cəsədlərini əzib keçərkən, çılpaq əsirlər kralın hüzuruna çıxarılmışdır. Barış tarafındaysa bəzi insanlar yük daşıyarkən, digərləri, bir orkestrin yoldaşlıq etdiyi bir mərasim üçün kəsiləcək heyvanları güdməkdədir. T.L.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder